یکی از مسائل رایجی که برای هر والدی که فرزند کوچکی دارد پیش می‌آید، بهانه گیری کودک است. بهانه گیری کودک می‌تواند سبب خسته شدن و فرسوده شدن والدین شود. از این جهت یکی از شکایات رایجی که والدین در مراکز مشاوره دارند، همین مسئله بهانه گیری کودک است. به طور کلی بهانه گیری کودک علل مختلفی دارد و شناسایی و آشنایی با این علل اولین گام برای بهبود و رفع این مشکل است. بنابراین برای اینکه بتوان از راهکارهای موثری جهت رفع و بهبود این مسئله استفاده کرد آشنایی با ویژگی‌های کودک و علل بهانه گیری اوست. زیرا که عمده‌ترین دلیل بهانه گیری کودک ناشی از عدم توانایی او برای بیان احساسات و انتظاراتش است. از این جهت آشنایی با ابعاد مختلف بهانه گیری کودک می‌تواند برای والدین ضروری به نظر برسد.

منبع : بهانه گیری کودک در سنین مختلف

علل بهانه گیری کودک

بهانه گیری کودک می‌تواند دلایل مختلفی داشته باشد و آشنایی والدین با این مسائل کمک بزرگی به آن‌ها در جهت رفع این مسئله است. عمده کودکانی که در بیان احساسات و خواسته‌های خود ناتوان هستند، بهانه گیری کرده و شروع به لجبازی، بهانه گیری و پرخاشگری می‌کنند تا والدین خواسته و انتظارات او را برطرف کنند. در مجموع می‌توان عوامل روانی، فردی، تربیتی مختلفی را عامل این مسئله در نظر گرفت. به عبارتی می‌توان گفت کودک بهانه‌گیری می‌کند تا بتواند نیاز خود را بیان کند، زیرا هنوز به رشد شناختی کافی جهت ابراز منطقی عقاید و خواسته‌های خود نرسیده‌ است. از جمله علل رایج بهانه‌گیری کودک می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

ناتوانی در حرف زدن

مهم‌ترین مسئله‌ای که در ارتباط با بهانه گیری کودک باید در نظر گرفت توجه به ویژگی و دوره سنی او است. در سنین پایین‌تر کودک حرف‌ها و نظرات والدین را متوجه می‌شود اما مهارت کلامی مورد نیاز برای بیان عقاید و انتظارات خود را ندارد. زمانی که نمی‌تواند منظور خود را به درستی بیان کند شروع به بهانه‌گیری و لجبازی می‌کند. بهانه‌گیری و لجبازی کودک می‌تواند نشانه‌ای از کلافه شدن باشد. در چنین شرایطی بهتر است والدین با صبر و تحمل بیشتری به درخواست و نیاز کودک توجه داشته باشند.

مهارت ارتباطی ضعیف

در برخی موارد مهارت ارتباطی ضعیف کودک باعث می‌شود تا نتواند به درستی منظور خود را بیان کند. در نتیجه برای اینکه بتواند انتظارات و صحبت‌های خود را بیان کند شروع به بهانه‌گیری می‌کند تا توجه والدین را بیشتر به سمت خودش متمرکز کند. همچنین نبود مهارت ابراز وجود می‌تواند یکی دیگر از دلایل بهانه گیری کودک باشد.

نیازهای فیزیولوژیک

در سنین پایین‌تر معمولاً برطرف نشدن نیازهای فیزیولوژیک کودک مانند خواب، گرسنگی و… می‌تواند باعث بهانه گیری کودک شود. زمانی که این نیازهای کودک برطرف نشود شروع به بهانه گیری می‌کند. گرسنگی و تشنگی و… باعث می‌شود تا هر فرد بزرگسالی هم دچار کج خلقی شود، در نتیجه این شیوه رفتار کودکان هم طبیعی است.علاوه بر این خوابیدن ناکافی خودش به تنهایی عاملی برای کج خلقی و بهانه گیری کودک است. کودکان معمولاً نیاز بیشتری به خواب دارند و در مقابل کم خوابی بیشتر آسیب‌پذیر هستند. بنابراین یکی از رایج‌ترین علل بهانه‌گیری کودکان صرفاً به همین مسئله نیازهای فیزیولوژیک ختم می‌شود. در نتیجه توجه به نیازهای فیزیولوژیک کودک امری حائز اهمیت است.

جلب توجه

در برخی موارد کودکان صرفاً به این دلیل که می‌خواهند مرکز توجه باشند و تمام توجه والدین معطوف به آن‌ها باشد شروع به لجبازی و بهانه گیری می‌کنند. این نوع بهانه‌گیری‌ها معمولاً زمانی اوج پیدا می‌کند که والدین مشغول کار دیگری باشند.

سایر عوامل موثر بر بهانه گیری کودک

از جمله سایر عوامل تاثیرگذار بر بهانه‌گیری کودک می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• خستگی
• ناکامی
• ترس و اضطراب
• تحریک بیش از حد
• درد و بیماری
• برطرف نشدن نیاز
• سردرگمی
• و…

راهکاری بهبود بهانه گیری کودک

بخش قابل توجهی از بهانه گیری کودک تحت تاثیر والدین قرار دارد، در نتیجه بسیاری از راهکارهای این مسئله هم به والدین ارتباط دارد. شیوه برخورد والدین با کودک، توجه به کودک، برطرف کردن نیازها و انتظارات کودک می‌تواند این بهانه‌گیری‌ها را کاهش دهد. در ادامه برخی از راهکارهای بهبود بهانه‌گیری کودک توضیح داده می‌شود.

کنترل و مدیریت هیجانات والدین

کودکان ممکن است به دلایل مختلفی شروع به بهانه‌گیری کنند و رفتارهایی لجبازانه، پرخاشگرانه، حبس کردن نفس و… از خودشان نشان دهند. تحمل کردن این مسائل اگر بیش از اندازه باشد برای والدین دشوار و طاقت فرسا است و معمولاً پس از مدت زمان محدودی والدین از کوره در می‌روند و شروع به تنبیه کردن کودک می‌کنند. به یاد داشته باشید که هرچقدر به عنوان والد با کودک بیشتر بدرفتاری کنید، بیشتر با او دعوا کنید، لجبازی و بهانه‌گیری او هم بیشتر می‌شود. در این مواقع بهترین کار این است که هیجانات خود را مدیریت کنید و به طور عجولانه واکنشی نشان ندهید، اگر وضعیت برایتان غیر قابل تحمل بود چند دقیقه از محیط خارج شوید و به کودک فرصت دهید تا بهانه‌گیری خودش را تمام کند. حفظ آرامش بهترین کاری است که در این شرایط باید والدین از خودشان نشان دهند.

یکی از عادت‌های بدی که برخی از والدین دارند این است که به طور عجولانه و سریع پیشنهاد جایزه یا قولی را به دروغ به کودک می‌دهند تا کودک به طور موقت ساکت شود. شاید این عمل در کوتاه مدت موثر باشد اما در بلند مدت منجر به افزایش بهانه‌گیری کودک می‌شود.

ابراز محبت به کودک

هنگامی که کودک آرام است و بهانه‌گیری نمی‌کند او را تشویق کنید و مورد محبت خود قرار دهید. در آغوش گرفتن، ابراز محبت به صورت کلامی و غیر کلامی باعث می‌شود تا رفتارهای مطلوب کودک افزایش پیدا کند و به طور غیر مستقیم باعث کاهش لجبازی و بهانه‌گیری کودک می‌شود.

انحراف توجه برای قطع بهانه گیری کودک

از آنجایی که کارکردهای شناختی کودکان هنوز به طور کامل رشد پیدا نکرده، ممکن است والدین مسئله‌ای را بارها به کودک از نظر منطقی توضیح دهند اما کودک همچنان به بهانه‌گیری خود ادامه دهد. در این شرایط پرت کردن حواس و توجه کودک عامل موثری برای از بین بردن بهانه گیری کودک شود. بهتر است آرامش خود را حفظ کنید و حواس کودک را به موضوع دیگری متمرکز کنید.

گفتگو در ارتباط با مسائل

صحبت با کودک در زمانی که دیگر لجبازی و پرخاشگری و بهانه‌گیری نمی‌کند می‌تواند مفید باشد. صحبت کردن در زمان دیگر در ارتباط با مسئله پیش‌آمده باعث می‌شود تا بهتر متوجه نیاز و خواسته کودک خود شوید. در هنگام صحبت کردن با کودک بهتر است لحن مهربان و با محبتی داشته باشید تا کودک احساس راحتی و آرامش بیشتری پیدا کند و بدون استرس و اضطراب خواسته و انتظار خودش را بیان کند.

آشنایی با مهارت‌های فرزندپروری

به طور کلی اگر والدین با مهارت‌های فرزندپروی آشنایی داشته باشند، به دفعات کمتری با بهانه‌گیری و لجبازی کودک مواجهه می‌شوند. یکی از اشتباهات رایج والدین این است که در هنگام گریه کردن کودک به او باج می‌دهند تا ساکت شود. باج دادن به کودک شاید باعث شود تا در آن موقعیت مشخص کودک ساکت شود و بهانه‌گیری نکند، اما به مرور زمان یاد می‌گیرد که تمام خواسته‌های خودش را به این شیوه بیان کند.

به عبارتی کودک تا باج نگیرد ساکت نمی‌شود و به رفتار نادرست خودش ادامه ‌می‌دهد. آشنایی والدین با اصول فرزندپروی و شیوه‌های تقویت رفتار مطلوب و کاهش رفتار نامطلوب باعث می‌شود تا به مرور زمان بهانه‌گیری و لجبازی کودک رفع شود. جهت آشنایی بیشتر با اصول فرزندپروری می‌توانید از یک روانشناس کودک کمک بگیرید. برای دریافت مشاوره کودک کلیک کنید.

فواید احتمالی بهانه گیری کودک

به طور کلی بهانه‌گیری کودک رفتاری است که اگر به طور بلند مدت و همیشگی رخ دهد باعث فرسودگی و خستگی والدین و کاهش روابط صمیمانه بین والد و فرزند می‌شود. اما گاهی بهانه گیری کردن کودک می‌تواند تاثیرات مطلوبی هم داشته باشد، به عنوان مثال گریه کردن کودک می‌تواند باعث کاهش استرس و تخلیه هورمون استرس شود. همچنین کودک یاد می‌گیرد که همیشه قرار نیست در زندگی با بهانه‌گیری کردن و رفتارهای لجبازانه به خواسته‌ها و تمایلاتش برسد. به مرور زمان یاد می‌گیرد که برای درخواست خواسته و انتظاراتش باید از مهارت‌های ارتباطی موثر‌ استفاده کند.

سوالات متداول